[#Piotrków]

Piotrkowski zamek wybudowany na polecenie króla Zygmunta Starego od dawna nie jest już rezydencj? monarchów. W przeci?gu wieków był ?wiadkiem wielu ważnych wydarzeń i wizyt zacnych osobisto?ci. Obecnie w budynku tym mie?ci się Muzeum, które w 2009 r. obchodzić będzie stulecie działalno?ci.



Po?ród ponad 17 tysięcy eksponatów, w jednej z komnat podziwiać można niezwykł? grafikę nosz?c? tytuł „Pokłon trzech króli”. Jest to mezzotinta, charakteryzuj?ca się miękkimi przej?ciami ?wiatłocieniowymi daj?cymi wprost malarskie efekty. Wykonana została prawdopodobnie według obrazu Alessandro Marchessiniego w bawarskiej pracowni miedziorytniczej Hendioniusa. Zachowane pierwsze litery imienia i nazwiska (A. Vin.) pozwalaj? postawić hipotezę, że rytownikiem był Johann Amandus Wink (Winck) lub Auguste Vinckele. Mezzotinta datowana jest na połowę XVIII w. Jest to jedna z niewielu pami?tek zwi?zanych z okresem trybunalskim, które przetrwały do naszych czasów. Grafika ofiarowana została z okazji imienin za zasługi położone w kwestii praworz?dno?ci sędziemu Trybunału Koronnego Kacprowi Grotowskiemu. Pełnił on ponadto funkcję podstolego ziemskiego, podstarosty i sędziego grodzkiego sochaczewskiego z województwa rawskiego. U dołu grafiki, w rokokowym kartuszu wymienione zostały nazwiska wszystkich deputatów sprawuj?cych ten urz?d w latach 1756 – 1757.

Grafika przedstawia pokłon trzech króli. Scena rozgrywa się w ruinach antycznej budowli. Ta symboliczna scenografia dodatkowo podkre?la wielko?ć i niezwykło?ć wydarzenia jakim było narodzenie Jezusa – upadek i koniec jednej epoki oraz pocz?tek nowej. Przedstawiony został moment składania darów Dzieci?tku przez przybyłych monarchów. Scen? tę uzupełniaj? postacie pasterzy i aniołów. Centraln? postaci? tej sceny jest Maryja trzymaj?ca małe, nagie Dzieci?tko na kolanach i pochylaj?ca się nad nim. Przy Dzieci?tku klęczy sędziwy król Melchior ze skrzyżowanymi w ge?cie hołdu i oddania dłońmi. Za nim stoi lekko pochylony król Baltazar, który w lewej ręce trzyma puszkę z mirr?, a na schody wchodzi ciemnoskóry król Kacper z dymi?cym trybularzem w ręku. Na schodach, niedaleko Maryi złożona została szkatułka ze złotem – darem Melchiora. Nieco z boku z lewej strony stoi |więty Józef. Obok dwaj pasterze przygl?daj? się zza kolumny tej niezwykłej scenie. Widoczne s? też trzy inne postacie: młody mężczyzna, trzymaj?c koronę Melchiora oraz młoda dziewczyna i brodaty mężczyzna stoj?cy za Kacprem. Postacie te umieszczone zostały w nietypowym jak na scenę narodzenia otoczeniu. Widoczne s? ruiny marmurowego gmachu i kanelowana, rozbita kolumna. Na fragmentach budowli wsparte zostały krokwie i belki tworz?ce prowizoryczne zadaszenie tej nietypowej szopki. Ruiny s? symbolem końca starego Przymierza i pocz?tkiem Nowego. Zza chmur na których zasiadaj? skrzydlate anioły, przy?wieca betlejemska gwiazda. O?wietla ona Matkę Bosk? z Dzieci?tkiem oraz monarchów Baltazara i Melchiora.

Cała kompozycja jest typowa dla baroku z charakterystyczn? dla tej epoki teatralno?ci? i efektywno?ci?. Dotyczy to zarówno przedstawionych elementów architektury jak również póz i gestów postaci, sposobu ułożenia szat oraz gry ?wiatła. Scena nastręcza jednak kilka problemów. Na dobr? sprawę nie wiadomo kim byli ludzie składaj?cy dary Dzieci?tku. Biblia okre?la ich mianem „Mędrców ze Wschodu”. Na przełomie II i III w za spraw? my?liciela chrze?cijańskiego Tertuliana rozpowszechniło się okre?lenie Królowie. Nie wiadomo też ile dokładnie osób składało podarki. Na podstawie złożonych darów; mirry kadzidła i złota uznano zapewne, że musiały one zostać przyniesione przez trzy osoby. W ikonografii postacie te ukazywano jako przedstawicieli trzech ras utożsamianych z trzema znanymi wówczas kontynentami: Europ?, Afryka i Azj?. Miało to symbolizować również odebranie hołdu od całej ludzko?ci przez nowonarodzonego Króla Królów.

Od XV w. rozpowszechnił się zwyczaj, by jednego z monarchów przedstawiać jako ciemnoskórego. Z czasem zaczęto różnicować też wiek władców. To z kolei symbolizować miało etapy życia ludzkiego. I tak Melchior ukazywany był jako starzec nios?cy w darze złoto (dar dla króla), Baltazar przedstawiany był jako mężczyzna w sile wieku z mirr? (dar dla człowieka), a Kacper jako młodzieniec z kadzidłem (dar dla Boga).

Pochodzenie grafiki nie jest do końca wyja?nione. Wiadomo, że zanim trafiła do zbiorów muzealnych przechowywana była w zbiorach Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Konserwacja, która przeprowadzona została w 1977 r. przywróciła mezzotincie dawne piękno i blask, który podziwiać można podczas każdej wizyty w piotrkowskim Muzeum.



Muzeum w Piotrkowie udostępnia swoje zbiory zwiedzaj?cym codziennie oprócz poniedziałków i dni po?wi?tecznych w godzinach 10.00 – 16.00. we wtorki od 10.00 do 17.00, a w niedziele od 10.00 do 15.00. Wstęp jedyne 2 zł za bilet normalny i 1 zł za bilet ulgowy. Oprowadzenie grupy zorganizowanej 5 zł. We wtorki wstęp wolny.

W okresie ?wi?tecznym Muzeum czynne od godziny 10.00 do 15.00 za wyj?tkiem 25 grudnia oraz 1 i 2 stycznia.

opr. Paweł Kendra